1911-1921 arası savaş döneminde Yahudi bir çocuğun gözünden yaşananlar:
Yazarın yaşamış olduğu dönemde yıkıcı olaylar yaşanmıştır. Bunların en büyükleri ise 1. Dünya Savaşı ve Balkan Savaşlarıdır. Bu savaşlarla birlikte gelen kıtlık ve acılar, zorlu günleri daha da katlanılmaz hale getirmiştir. Maddi durumlarının iyi olması sebebiyle açlık sıkıntısı yaşamamıştır yazar. Ancak bir hikayesinde yazarın ailesinin savaşın getirmiş olduğu yiyecek bulamama korkusuna kapıldığını görürüz. Türk pasaportuyla trene binerken yanlarında getirdikleri valizler dolusu gıdanın yerlere dökülmesi ve bu duruma üzülmeleri aslında onların da kıtlıktan etkilendiğini göstermektedir. Savaş süresince yaşı ufak olan yazarın yaşantısındaki değişiklikleri görmemek mümkün değildir. Annenin yaşamak için seçtiği evlerin, git gide mütevazı evlere dönüşmesi, hayatı boyunca hep hizmetçisi olmasına rağmen artık farklı sebepleri göstererek hizmetçilerin işine son verilmesi, savaş kendi yıkıcılığını aileye bu şekil de hissettirmektedir.
1914 bir Ağustos günü, 1. Dünya Savaşı’nın başladığı ilan edilmiştir. Bu haberle birlikte halk savaş lehinde Almanca marşlar söylemeye başlamışlardır. Ailesiyle parkta gezinmekte olan yazarımız ise Almanca söylenen marşları İngilizce söyleyince onu duyan insanlar tarafından şiddete maruz kalmıştır. Yazarın küçük yaşlarda (9 yaşında) tanıştığı savaşta, bir İngiliz taraftarı olduğunu görüyoruz. Yazar Bulgaristan’ın da savaşa katıldığını, hatta Rusya’nın aleyhinde katıldığını öğrenince hayal kırıklığına uğramıştır. Bunun sebebi ise zamanında Rusya’nın Bulgaristan’a yardım etmiş olmasıdır. İngilizleri tutan yazar Wilson’un 14 maddesine (*1) güvenmiştir. Savaşın bitmesiyle Wilson’un Almanlara verdiği sözü tutmadığını görünce yazar Almanların tarafına geçmiştir.
1915 güzünde Ruslar Karpat Dağlarını aşmaya başladıklarında Viyana için tehlikeli ve korkulu günler başlamıştır. Her köşede savaş marşları söyleyen asker adayları artık durumun ciddiyetiyle karşı karşıya kaldıkları için sessizliğe bürünmüş ve neşelerini kaybetmişlerdir. Yine aynı dönemde tren istasyonundan geçerken trene binmeye çalışan insanlar görmüştür. Gördüğü kalabalık ve insanların korkuları karşısında şaşırmıştır. Bu kaçmaya çalışan insanlar Yahudilerdir. Gördüğü manzara karşısında etkilenmiş ve bu etkiden uzun süre kurtulamamıştır.
Okulda kendisine Yahudi olduğu için bire bir saldırı da bulunan olmamıştır. Ancak Zürih’te dersine girdiği bir hocası tarafından bu tarz bir sözlü hakarete maruz kalmıştır. “Viyanalı bir Yahudi’nin her şeyi elimizden almasına izin vermeyeceğiz, değil mi?” diyerek onu sınıf arkadaşlarının önünde ötekileştirmiştir. 1919 yılında sınıf arkadaşlarının da sözlü tacizleri baş göstermiştir. Okulda bir süredir sıkıntı yaşadığını anlatan bir dilekçeyi müdür yardımcısına iletmiştir. Müdür yardımcısı ise bu durumu hiç önemsememiş, dilekçeyi yırtıp atmıştır. Bir süre sonra bu saldırılar kendiliğinden durmuş ortalık yine sakinleşmiştir. Çocuklar acımasız oldukları kadar bu tarz olayları çabuk unutabiliyorlar. Ne de olsa hepsi büyüklerin hatalarının kurbanı oluyor. Kendilerine kaldıkları zamanlar da ise yine masum birer çocuk oluyorlar. Bir süre önce hakaretler eden arkadaşlarının onunla tekrar konuşmaya başlaması da bunu göstermektedir. Okulda başarılı bir öğrencidir. Bu sebeple okulda Yahudi olduğu için daha 21.10.13 fazla sorun yaşamamıştır. Ancak dikkat edilmesi gereken ayrı bir konu var; yazar bir bölümde yaşadığı bir olay karşısında çok seviniyor ve içinden şarkı söylemek geliyor, ancak yazar savaş sloganları ve marşlar dışında başka bir şarkı bilmediğini hatırlıyor. Bu bir çocuk için büyük bir kayıp, masalların ve şarkıların çocukların hayatında ne denli önemli bir rol oynadığını biliyoruz ama ne yazık ki savaş dönemi çocukları şarkılar yerine savaş marşları söylüyorlar. Bir çocuğun en iyi bildiği şey masal ve şarkı olması gerekirken savaş çocuklarının en iyi bildiği şey kaos oluyor. Masal yanında hayalleri getirir, hayal kuramayan bir çocuk gerçekten çocuk mudur? Ya da hepsi savaşın dönüştürdüğü küçük adamlar mıdır?
Zengin ya da fakir fark etmiyor savaş acısını bir şekil de her ailenin yaşantısına sokuyor.
Yazar savaştan annesi tarafından uzak tutuluyor. Annesi oğlunun yanında politik konuşma
yapmaktan kaçınmıştır. Kendisini kitaplara ve öğrenmeye vermiş olan “çocuk” savaşın
izlerini çok fazla yaşamıyor. Her şeyin farkında ama o kendini öğrenmeye vermiş, bunun
sebebi ise çocuk olması ve bu konulara uzak oluşudur. Arkadaşlarını seçerken bile onların
dilini ya da dinini yargılamıyor sadece neler bildiklerini merak ediyor. Kimseyi ırkıyla da
suçlamıyor yazar. Çocuksu bir kaç kızgınlığını sadece olaylara karşı gösteriyor. Hayatındaki
insanları asla ırklarıyla yargılamıyor. Küçük olmasına karşın hassas ve duyarlı bir çocuk,
annesine rağmen. Kendisini en kutsal ırk olarak gören ailesinin özelliklerini almamış.Kitabın sonlarına doğru yazar annesinin (ettiği hakaretlerin ardından), Zürih’teki eğitimini bırakıp onu savaş sonrası yıkım yaşayan Almanya’da bir okula yazdıracağını öğrenir. Bu durum karşısında derin bir üzüntü duyar. Annesi onu Almanya’ya sorumluluk sahibi olması, bilinçli bir insan olması için götürmek ister. Annesi oğlunun hiçbir şekilde hayatın gerçeklerini bilmediğini savunur. Evet, oğlu savaşı bire bir yaşamamıştır ama her şeyin farkındadır. Çocuklar her şeyi görür sadece bizden daha akıllı oldukları için saklanırlar. Bir çocuğun en sevdiği oyun saklambaçtır. Bütün gerçekleri küçük yüreklerinde saklarlar ama her şeyi görür ve bilirler…
(*1) Wilson İlkeleri:
1. Tüm barış antlaşmaları açık olacaklar bu antlaşmalardan başka uluslararası gizli antlaşmalar yapılmayacak, bundan böyle diplomasi açık olacak gizli diplomasi kaldırılacak.
2. Denizlerde gidiş geliş tamamen serbest olacak yalnız kara suları ve uluslararası antlaşmaların uygulanması yolunda gene uluslararası bir hareket sonucu kısmen ya da tamamıyla kapatılmış olan denizler bundan ayrıdır.
3. Barışa katılacak ve barışı korumak için birleşecek olan uluslararasında ekonomik bütün engellerin kaldırılması ve ticari ilişkilerde eşitliğin kabul edilmesi.
4. Her ülkenin silahlarını iç güvenliğin gerektirdiği dereceye indirmek için karşılıklı garantilerin verilmesi. Ülkeler silahlanmayı bırakacaklar.
5. Sömürgeler üzerindeki isteklerin serbestçe ve tam bir yansızlıkla incelenerek ve bu bölgeler halkının çıkarlarında göz önünde tutularak bir sonuca bağlanması.
6. İşgal edilmiş olan tüm Rus topraklarının boşaltılması ve Rusya’nın kendi kendisini istediği gibi yönetmesi yolunda önlemlerin alınması.
7. Belçika’nın egemenlik haklarına hiçbir biçimde dokunulmaksızın boşaltılması ve yeniden kurulması.
8. Tüm Fransız topraklarının kurtarılması, 1871 yılında Prusya’nın Alsas-Lorren’i almakla yapmış olduğu haksızlığın düzeltilmesi yani bu toprakların yeniden Fransa’ya verilmesi.
9. İtalyan sınırlarının ulusal temele göre düzeltilmesi.
10. Avusturya-Macaristan imparatorluğundaki uluslara en serbest biçimde özerklik elde etmek için gereken olanakların verilmesi.
11. Romanya, Sırbistan, Karadağ'ın boşaltılması Sırbistan'ın denizde serbest ve güvenli bir kapı elde etmesi, Balkan devletlerinin birbirleriyle olan ilişkilerinin ulusallık bakımından tarihsel temellere göre dostça düzenlenmesi Balkan devletlerinin siyasal ve ekonomik bağımsızlıkları ve sınırlarının dokunulmazlığı yolunda uluslararası garantilerin verilmesi.
12. Osmanlı imparatorluğunda Türklerin oturdukları, çoğunluk sağladıkları bölgelerin bağımsızlığının sağlanması, Türk egemenliği altında bulunan diğer uluslara da özerk bir gelişme için tam ve engelsiz bir fırsatın sağlanması, boğazların uluslar arası garanti altında tüm devletlerin ticaret gemilerine açılması.
13. Oturanları kuşkusuz biçimde Lehli olan bölgeleri içine alan bir Lehistan'ın kurulması.
14. Denize kapısı bulunan bir Polonya devleti kurulacak büyük ve küçük ulusların siyasi bağımsızlıklarının ve toprak bütünlüklerinin karşılıklı güvenliğinin garanti altına alınabilmesi için Milletler Cemiyeti(Cemiyet-i Akvam) kurulacak.
Kaynakça:
1- Kurtarılmış Dil - Elias Canetti
2- http://tr.wikipedia.org/wiki/Wilson_%C4%B0lkeleri
3- http://tr.wikipedia.org/wiki/I._D%C3%BCnya_Sava%C5%9F%C4%B1
